Zboża są narażone na rozwój różnych chorób pleśniowych. Najczęściej jest to konsekwencja niekorzystnych zmian środowiskowych oraz pojawienia się szkodliwych grzybów.

Co rolnik może zrobić wtedy, gdy grzyby zaatakują jego zboża?

Liczne zagrożenia dla plonów mogą pojawić się w całym okresie wegetacyjnym zbóż. Są to zarówno chwasty i szkodniki, jak również choroby. W rezultacie może dojść do znacznego obniżenia plonów, a tym samym dużych strat.

Choroby zbóż mogą być powiązane z licznymi czynnikami zwiększającymi ryzyko ich występowania. Najczęściej jest to kwestia płodozmianu, czyli uprawy określonych typów zbóż po sobie.

Dużym zagrożeniem są wtedy przede wszystkim choroby pleśniowe, które wywoływane są przez liczne grzyby, w tym także przez pleśnie. Szacuje się, że mogą one zredukować plon o 10-15 proc., a w niektórych przypadkach nawet o połowę!

Gdy pojawiają się niekorzystne objawy świadczące o chorobach zbóż, należy zacząć działać. Prawidłowe rozpoznanie przyczyny schorzenia, a także podjęcie właściwego leczenia może umożliwić zachowanie dobrego plonu. Również pamiętać należy o odpowiedniej profilaktyce.

Jak ograniczyć ryzyko pojawiania się chorób grzybowych zbóż?

Jak wskazuje popularne przysłowie – lepiej zapobiegać niż leczyć. W związku z tym chorobom grzybowym i pleśniowym najlepiej przeciwdziałać, aby w ten sposób niższym kosztem zapobiegać poważnym stratom.

Główną metodą ograniczania pojawiania się chorób jest dobór właściwej metody.

Te dzielone są na trzy kategorie, a mianowicie na:

• metody agrotechniczne
• metody hodowlane
• metody chemiczne

Metody agrotechniczne w chorobach zbóż

Agrotechniczne metody zapobiegania chorobom zbóż bazują na prowadzeniu właściwych czynności agrotechnicznych, by przygotować jak najlepsze warunki do uprawy. W tej metodzie duże znaczenie posiada terminowe i prawidłowe wykonywanie właściwych czynności.

Agrotechnika w tym właśnie przypadku odnosi się przede wszystkim do wybrania odpowiedniego miejsca dla zasiewu zbóż – nie powinno ono sąsiadować z innymi gatunkami zbóż. Należy dobrać też właściwy przedplon, sprawdzić jakość gleby, w tym jej odczyn, a także skontrolować przekazywanie resztek pożniwnych.

Można używać także niewielkie ilości nawozów. Nie należy jednak zbyt mocno azotować gleby, co może przyczynić się do zwiększonego ryzyka chorób.

Metody agrotechniczne kładą też nacisk na właściwe terminy zasiewów oraz ich normy, żeby zasiew nie był wówczas zbyt gęsty. Przeprowadza się także zaprawianie roślin i niszczenie samosiewów, które mogą stać się przyczyną schorzeń grzybowych.

Metody hodowlane w chorobach zbóż

Metody hodowlane odnoszą się do właściwego doboru odmian zbóż pod kątem ich odporności na dane choroby. Stosuje się wówczas odpowiednią listę opisową odmian COBORU.

Materiał siewny powinien być zdrowy oraz wolny zanieczyszczeń przetrwalnikami grzybów. Duże znaczenie posiada zatem jego właściwe przechowywanie.

Metody chemiczne w chorobach zbóż

Na koniec warto opisać metodę chemiczną. Bazuje ona na zastosowaniu odpowiednich środków grzybobójczych – fungicydów. Preparaty te aplikuje się wówczas, gdy dochodzi do stwierdzenia nasilonej choroby grzybiczej, pleśniowej.

Dobór fungicydów ma tutaj szczególne znaczenie. Należy zatem odpowiednio rozpoznać schorzenie i dobrać preparat grzybobójczy do zdiagnozowanej choroby.

Najczęściej występujące choroby grzybicze zbóż

Zboża mogą zapadać na różne rodzaje chorób grzybiczych. Poniżej prezentujemy te najczęściej występujące.

Zgorzel siewek zbóż

Schorzenie dotyka różnych gatunków zbóż, lecz najczęściej pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, pszenżyta oraz żyta. Może ona doprowadzić do porażenia kiełków i ich zamierania. Przy dużym nasileniu powoduje wypadnięcia – gołe placki. Zboże żółknie i zamiera.

Pleśń śniegowa zbóż

Choroba dotykająca najczęściej żyta i pszenżyta, najczęściej po pojawieniu się opadów śniegu, gdy śnieg znajduje się na polu za długo, a temperatura to około 0 stopni Celsjusza.

Mączniak prawdziwy zbóż

Dotyka różnych zbóż, w tym pszenicy oraz jęczmienia, rzadziej żyta i owsa. Może on spowodować bardzo duże straty dochodzące nawet do 30 proc. plonów. Objawy mączniaka prawdziwego to widoczny na zewnętrznej powierzchni liści biały, mączysty nalot.

Rdza źdźbłowa zbóż

Schorzenie dotykające różnych gatunków zbóż, w tym głównie pszenicy. Rzadko dotyka pszenżyto. Gdy źdźbła są porażone w okresie kwitnienia, wywołać może duże straty.

Plamistość obwódkowa zbóż – rynchosporioza

Najczęściej pojawia się przy chłodnej oraz przy wilgotnej pogodzie. Dotyka głównie jęczmienia, rzadziej żyta i pszenżyta.

Łamliwość źdźbła zbóż

Niebezpieczna choroba źdźbła zboża. Dotyka pszenicy ozimej, pszenżyta, żyta, jęczmienia. Większe ryzyko dotyczy terenów z wilgotnymi zimami i chłodnymi wiosnami.

Brunatna plamistość liści zbóż

Najczęściej dotyka pszenicę, pszenżyto oraz żyto. Najczęściej pojawia się w okresie wiosennym oraz jesiennym. Brunatna plamistość liści widoczna jest przede wszystkim na liściach, a potem obejmuje inne elementy rośliny.

Septorioza paskowana liści

Choroba pszenicy, która daje pierwsze objawy już przy oziminach. Grzyb lokuje się na blaszkach liściowych zboża. Następnie plamy grzybowe zaczynają powodować wysychanie tkanki zboża i nekrozę.