Płodność bydła warunkowana jest wieloma różnymi czynnikami.

Wśród nich duże znaczenie posiadają dziedziczone czynniki genetyczne, które mogą jednak zmieniać się na skutek działania warunków środowiskowych.

W polskich gospodarstwach hodowlanych największą popularnością cieszy się bydło mleczne zaliczane do rasy holsztyńsko-fryzyjskiej w odmianie czarno-białej. Krowy te znane są ze swojej wysokiej wydajności mlecznej. Stanowią one aktualnie aż 9 na 10 krów w kraju.

Chociaż krowy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej (Hf) są bardzo rozpowszechnione i nie ma problemów z ich dostępnością, to jednak hodowców interesują zagadnienia związane z ich płodnością, aby można było uzyskać jeszcze większe pogłowie tego bydła.

Co dokładnie wpływa na płodność oraz na występowanie rui u bydła rasy holsztyńsko-fryzyjskiej?

Ruja u krów holsztyńsko-fryzyjskich

Krowy zaliczane do rasy holsztyńsko-fryzyjskiej najczęściej posiadają cykl rujowy trwający od 21 do 28 dni. Średnie odchylenie to około 2 i 1/3 dnia. Cykle rujowe u krów tych właśnie ras dzielone są na cztery okresy.

Przed rozpoczęciem rui ma miejsce okres przedrujowy. Jest on bardzo krótki i najczęściej obejmuje jedynie 1-2 dni. Wówczas dochodzi do zmian hormonalnych, które prowadzą do rozwoju pęcherzyka w jajnikach krowy. To właśnie wtedy zaczynają pojawiać się pierwsze objawy rui.

Okres rui można rozpoznać po charakterystycznych objawach, w tym między innymi po większym popędzie płciowym, który wyraża się rozrostem nabłonka pochwowego, przekrwieniem i obrzękiem okolic płciowych, kurczami jajowodów i macicy, większą ilością śluzu, gotowością do kopulacji. Samice krów znajdujące się w okresie rui są bardziej ruchliwe, porykują, są bardziej przyjacielskie.

Po okresie rui ma miejsce czas porujowy. Dochodzi wtedy do produkcji ciałka żółtego wytwarzającego zwiększoną ilość progesteronu. Macica zmienia się, aby zagnieździć zapłodniony zarodek.

Pomiędzy rują a czasem porujowym dochodzi również do tak zwanego okresu międzyrujowego. Najczęściej obejmuje on kilka dni. W przypadku, gdy krowa nie będzie pokryta w okresie rui, wówczas w czasie porujowym dochodzi do stopniowego zanikania wydzielania hormonów.

W jaki sposób można wykryć ruję u krów?

Aby określić, czy doszło do rui, najlepiej bacznie obserwować zachowanie krów. Znajomość powyższych objawów będzie bardzo pomocna w określeniu, czy ruja już nastąpiła. Wówczas będzie można rozpocząć krycie.

Zaleca się obserwowanie samic krów trzy razy w ciągu dnia. Pierwsza obserwacja powinna mieć miejsce w godzinach porannych, najlepiej około 4-5 godziny. Druga około południa. Trzecia powinna być przeprowadzona w późnych godzinach wieczornych. Każda obserwacja powinna trwać około 30 minut. Najłatwiej obserwować krowy na wybiegu w ciągu dnia.

W wykrywaniu rui u krów może pomóc również prowadzenie rejestru oborowego. Będzie on wówczas znacznym ułatwieniem w przewidzeniu okresu, w którym może nastąpić ruja. W rejestrze należy zapisywać specyficzne zachowania zwierząt, które mogą wskazywać, że zbliża się jej okres.

W większych oborach stosuje się zawansowane programy komputerowe, które na podstawie wprowadzonych do nich danych mogą samodzielnie przewidzieć, kiedy ruja może nastąpić u poszczególnych krów.

Gospodarze stosować mogą także inne metody, które będą pomocne w wyznaczeniu okresu rui. Przykładowo, można układać psy tak, aby rozpoznawały zapach rui u krów. Można także korzystać z urządzeń, które badają różnice w przewodnictwie śluzu pochwowego krów. Pomocne mogą być także termometry, które instalowane są na dojarkach. W okresie rui temperatura mleka jest wyższa o około 0,2-0,3 stopnia Celsjusza.

Jak zwiększyć płodność krów holsztyńsko-fryzyjskich?

Wielu rolników doświadcza sytuacji obniżonego wskaźnika zapłodnień oraz strat embrionów bydła zarówno we wcześniejszym, jak i w późniejszym okresie. Może mieć to różne przyczyny, w tym między innymi są one powiązane z dietą, chorobami macicy, zaburzeniami długości cyklu.

Dieta krowy jest powszechnie uznawana za najważniejszy czynnik wpływający na płodność. Gdy bydło jest niedożywione, wówczas najłatwiej o problemy z jego rozrodem. Zaburzenia płodności najczęściej zdarzają się wtedy, gdy stężenie glukozy we krwi krowy wynosi mniej niż 2 mmol/l lub 52 mg/dl.

Duże znaczenie ma także żywienie w okresie ciąży. Pod koniec okresu ciąży, na kilka dni przed cieleniem, krowy holsztyńsko-fryzyjskie często nie pobierają wystarczającej ilości paszy. Może dochodzić wtedy do ujemnego bilansu energetycznego. Może prowadzić to do szeregu kłopotów zdrowotnych, w tym między innymi schorzeń metabolicznych, stłuszczenia wątroby, gorszych wskaźników rozrodu. Warto podawać wtedy wysokoenergetyczne pasze, by zapobiec ujemnym bilansom energii.

Podsumowanie

Podsumowując, u krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej mogą pojawić się liczne czynniki zaburzające płodność, a także wpływające na przebieg ciąży. Zadaniem gospodarza jest obserwowanie swojego bydła pod kątem wystąpienia rui oraz krycie w odpowiednich momentach. Również kluczowe są zapobieganie chorobom i właściwa dieta, co pomaga w utrzymaniu właściwej płodności krów.